Jedną z najważniejszych ról grafików zajmujących się tekstami drukowanymi jest odzwierciedlenie znaczenia tekstu dla mediów wyjściowych. Proces ten obejmował staranne dobieranie czcionek pisma, jakości papieru i formatu. W tym celu powstało wiele reguł typograficznych.
Wraz z narodzinami internetu i bardzo zróżnicowanym, rosnącym ekosystemem podłączonych do niego urządzeń, o różnych rozmiarach ekranu i cechach charakterystycznych algorytmów typograficznych, obsługi czcionek, wiele tradycyjnych zasad typograficznych przestało obowiązywać. W tym artykule omówimy wpływ internetu na typografię i odpowiemy sobie na pytanie dlaczego wiele tradycyjnych zasad typografii nie ma zastosowania w internecie. Wyjaśnimy również, dlaczego projektanci muszą dostosować się do obecnego trendu w projektowaniu graficznym, które można wykorzystać w celu dostosowania tradycyjnych reguł typograficznych do globalnej sieci.
Podstawowe zasady tradycyjnej typografii
„…całym obowiązkiem typografii jest komunikowanie, bez utraty myśli lub obrazu, który jest w zamyśle autora…”Sposób, w jaki projektanci podążają za tą maksymą, obejmuje staranny dobór krojów czcionek pisma spójnych wizualnie, które pomagają w przekazywaniu znaczenia tekstu. Tradycyjnie projektanci wykorzystywali również medium jako sposób przekazania znaczenia treści np. poprzez użycie skórzanych okładek w projektowaniu książek w celu przekazania elegancji lub autorytetu lub niestandardowych formatów i jakości papieru – jako sposobu wyrażania indywidualizmu i niepowtarzalności. Aby mieć pewność, że treść jest wyraźnie przekazana, łatwa do przeczytania i zrozumienia. Podstawowe zasady typograficzne obejmują pojęcia takie jak:
- sieroty,
- wdowy,
- myślniki,
- odstępy między literami,
- kerning,
- śledzenie,
- długość linii (45-75 znaków).
Typografia w internecie łamie wiele tradycyjnych zasad
W tradycyjnej typografii z wielkością zdefiniowanych kolumn i stron można wykonać ręczny copyfitting (dostosowanie rozmiaru czcionki, odstępów między literami oraz wyrazami, tak aby dopasować tekst do wybranej przestrzeni) w celu optymalizacji czytelności treści. Znajomość ograniczeń i możliwości mediów, w których treść tekstowa będzie publikowana, pozwala na projektowanie w oparciu o stałe wartości, takie jak długości wierszy, rozmiarów czcionek na podstawie określonej liczby rysunków, punktów czy milimetrów.
Natomiast jeśli chodzi o urządzenia podłączone do internetu o zróżnicowanych możliwościach technologicznych i rozmiarach ekranu, od małych telefonów komórkowych po panoramiczne ekrany LCD, projektant nie posiada już wiedzy ani kontroli nad dokładnym wyglądem na urządzeniu końcowym. W ten sposób przestaje istnieć pojęcie stałej długości linii – „set line-length”, w wyniku czego ręczne kopiowanie nie będzie miało żadnej wartości dla czytelności tekstu. W projektowaniu internetowym twórcy nie mogą również polegać na kroju pisma, aby przekazać sens tekstu, jak również na różnicach w algorytmach typograficznych i obsłudze czcionek w konkretnym urządzeniu.
Mimo że wszystkie nowoczesne przeglądarki internetowe obsługują teraz reguły CSS @font-face umożliwiającą projektantom określenie i dystrybucję licencjonowanych czcionek do wykorzystania w przeglądarkach internetowych – wiele czytników e-booków, będzie nadal używać wstępnie ustawionych czcionek do wyświetlania treści tekstowych. Dotyczy to również wielu aplikacji do zakładek i agregacji treści oraz usług takich, jak np.: Pocket, Kindle i Feedly.
W jaki sposób można dostosować tradycyjne zasady typografii w internecie
Jak w przypadku zróżnicowanego ekosystemu w internecie, tworzenie projektów opartych na siatkach o stałych wartościach wysokości i szerokości prowadzi do poważnych problemów z użytecznością i czytelnością.
Do niektórych z tych problemów należy potrzeba przewijania tekstu – jeśli powierzchnia tekstu jest większa niż powierzchnia podglądu urządzenia – jeśli tekst jest przeznaczony dla wyświetlaczy przenośnych, ale używamy jej na dużych ekranach komputerów. Aby rozwiązać ten problem należy oprzeć siatki na wartościach względnych, takich jak EM, REM, %-wartości procentowe, zamiast na stałych wartościach, takich jak milimetry i piksele. Dzięki temu siatki oraz zawarte w nich elementy dopasowują się pod względem wielkości do ekranu na którym są wyświetlane.
Jednak sam responsywny design nie prowadzi automatycznie do czytelnej typografii na stronie internetowej. W siatce względnej, wiersze znaków i tak będą się różnić długością. Rozwiązaniem jest zdefiniowanie minimalnych i maksymalnych szerokości akapitów, obrazów i innych elementów strukturalnych, aby zapobiec wielu najpoważniejszym problemom związanym z użytecznością i czytelnością. Najistotniejsze problemy związane z tym, że linie znaków stają się znacznie dłuższe niż zalecana reguła długości widać na dużych ekranach komputerów. Definicja minimalnych i maksymalnych szerokości prowadzi do lepszej czytelności i zrozumienia treści. Jednak wizualny wygląd tekstu w sieci nadal w dużej mierze będzie podlegał specyficznym algorytmom typograficznym urządzenia i definicji min i max szerokości, dlatego też to nie daje projektantom pełnej kontroli nad wyglądem tekstu i w konsekwencji nie gwarantuje, że tekst będzie wyświetlany optymalnie.
Przy różnicach w algorytmach typograficznych i obsłudze czcionek internetowych projektanci też mogą polegać na kroju pisma, aby przekazać znaczenie treści. Urządzenia wspierające tzw. reguły CSS @font-face będą wyświetlały tekst w czcionce określonej przez projektanta, ale nie koniecznie w czytnikach e-booków i aplikacjach, które agregują treści. W tych urządzeniach z pliku CSS najpierw wybierana jest najbardziej preferowana czcionka – następnie bezpieczne czcionki zastępcze w porządku malejącym. Aplikacja podczas renderowania tekstu spróbuje w pierwszej kolejności użyć pierwszej alternatywnej, a jeśli nie jest obsługiwana, to przejdzie do następnej.
Według specjalistów nie ma obecnie uniwersalnego rozwiązania dla czytelnej typografii w sieci
Ze względu na niespójności w renderowaniu tekstu w internecie, projektanci muszą zatem testować swoją pracę na różnych urządzeniach i przeglądarkach, aby upewnić się, że czytelność jest niezależna od urządzeń. Najlepszym aktualnym rozwiązaniem zapewniającym funkcjonalność i czytelność treści publikowanych w sieci jest upewnienie się, że są zgodnie ze standardami HTML oraz pisanie dobrze ustrukturyzowanego i semantycznego kodu HTML. To gwarantuje, że publikowany tekst będzie prezentował się podobne w każdej przeglądarce.
Ponieważ w chwili obecnej nie ma uniwersalnego rozwiązania w zakresie czytelności treści w sieci. Projektowanie według standardów nie gwarantuje, że typografia jest renderowana dokładnie tak, jak zamierzał autor, ale przynajmniej treść jest funkcjonalna i czytelna.
